Wat houdt mij bezig? vraagt Facebook. Nou dit – geschreven als reactie op een post van Politica Tanja Jadnanansingh over het “zogenaamde slachtoffer” zijn van racisme.
Ik vind het altijd jammer als vooral door mensen met een witte huidskleur in Nederland (maar ook genoeg met een donkere) zo snel wordt gezegd dat je je angst en boosheid achter je moet laten. Dat je je geen slachtoffer moet voelen. Prima, als dat jou heeft geholpen en helemaal prima natuurlijk als het betekent dat jij dan niet meer geconfronteerd wordt met pijnlijke feiten.
Maar we hebben het hier wel om emoties die voortkomen uit het leven in een racistische maatschappij. Let op: ik zeg niet: “leven met racistische mensen”, maar leven in een racistische wereld. Een wereld waarin je huidskleur, je religie en zelfs de taal die je spreekt een bepaalde status heeft (en iedereen van wie een van deze eigenschappen een lage status heeft, weet onmiddellijk welke status dat is). Zoals Toni Morrison laatst zei: racism is a social construct, and it can hurt deeply.
Het doet niet alleen pijn, het heeft ook echte, materiële consequenties: je vindt wel of niet makkelijk een stage, baan, goede opleiding, woning, etc etc. Dat weten we allemaal, maar in Nederland lijkt er helaas nauwelijks ruimte te zijn voor het uiten van de pijn die mensen voelen die dagelijks te maken hebben met subtiele en veel minder subtiele uitingen van racisme. Laat staan voor erkenning daarvan.
Veel Nederlanders schieten meteen in de verdediging als het woord ‘racisme’ ook maar wordt genoemd. Voelen zich meteen aangesproken en beledigd, ook al heeft niemand hen ooit persoonlijk een ‘racist’ genoemd. Ik ben helemaal voor een positieve levenshouding, etc etc, maar er is wel een verschil tussen je een slachtoffer voelen en een slachtoffer zijn. Misschien moeten Nederlanders wat vaker reflecteren op hun eigen reacties op (aantijgingen van) racisme. En dan heb ik het zowel over witte als zwarte en bruine Nederlanders. Welke rol speel je daar zelf in: welke voordelen levert het op om je wel of niet tegen racisme in te zetten, welke voordelen levert het op om te kunnen zeggen dat je geen slachtoffer bent en dat een ander dat dus ook niet moet zijn?
Zou je dat ook zeggen tegen slachtoffers van mishandeling? Dat die maar eens voorbij de angst en de woede moeten komen en begrip moeten opbrengen voor degene die hen elke dag slaat, want met al dat geschreeuw maken ze ‘elke kans op verbinding en gesprek kapot’? Elk gesprek over racisme moet beginnen met het openlijk benoemen en erkennen van de pijn die gepaard gaat met racisme. En als je zelf een huidskleur hebt, een godsdienst beoefent, of van huis uit een taal spreekt die toevallig in de ‘neutrale’ (=dominante) categorie zit, dan zou je wat mij betreft vooral moeten beginnen met goed luisteren en minder praten en oordelen over ‘al die slachtoffers’.
Dit stuk is een bijdrage van Ellen-Roos Kambel is Executive Director bij at Rutu Foundation for Intercultural Multilingual Education. Wil jij ook een bijdrage leveren stuur ons een mailte info appestaartje kroeshaar.com.
