Kroeshaar was altijd al fascinerend maar de schoonheid en de veelzijdigheid van de hedendaagse etnische kapsels is echt ongeloofelijk opvallend. Op een gemiddelde kwakoe-dag in de Bijlmer of een keti-koti dei in Paramaribo zie je het ene kunstige na het andere creatieve kapsel voorbij lopen en net wanneer je denkt alles gezien te hebben, wordt je wederom met een verbijsterend stukje haarkunst om de oren geslagen. Of het nu gaat om loks, vlechten of kwiekwie-ba, het is allemaal zo oneindig mooi en fascienerend dat je je wel eens afvraagt waar het allemaal opeens vandaan komt.
Toen ik in het boek “Tenderheaded” las over Mama Pansa kon ik mijn gevoel van trots niet onderdrukken. Het was een Surinaamse marronse vrouw die padi (rijstzaad) in het haar vlocht zodat zij samen met de andere weggelopen slaven rijst konden planten en te eten zouden hebben waar zo ook terecht mochten komen. In het zelfde boek staat ook een stukje over het kapsel “Ontmoet me op de hoek” van de Surinaamse marrons. Dit klonk erg herkenbaar omdat er in de Surinaamse cultuur een angisa (hoofdoek) bestaat met dezelfde naam. De originele titel is “Mit me na tap na oekoe” en het zal wel vernoemd zijn naar dit kapsel. Het lezen over Surinaamse haarstijlen in dit Amerikaanse boek maakte me niet alleen trots het was ook een inspiratie om na te gaan hoe de historie en kroeshaar met elkaar vervlochten waren.
Een unieke gelegenheid deed zich voor toen ik tijdens het Carifesta festival dat vorig jaar door Suriname werd georganiseerd, een boekpresentatie mocht houden. Meer nog dan mijn boek promoten, wilde ik er een dag van maken om kroeshaar in het zonnetje te zetten. Het moest een dag worden om kroeshaar die eer te geven die het toekomt. Niet alleen de verzorging en de veelzijdigheid van dit haartype moesten worden belicht, ook de geschiedenis en de bijbehorende autentieke kapsels die de historie hebben overleefd. Zo werd de Sibi Wiri Dei geboren; letterlijk vertaald Haarkennisdag. Een dag voor een ieder die meer wil weten over de verzorging, de veelzijdigheid en de historie van kroeshaar. En ja voor een ieder dus ook voor de vrouw met gerelaxt haar.
Het organiseren van dit evenement gaf mij de gelegenheid om uitgebreid met mensen over haar te praten en een excuus om openlijk naar de kapsels te staren. Het was een inspiratie om te zien dat meer tieners en vrouwen het haar natuurlijk droegen dan ik me kon herinneren. De kapsels waren niet alleen erg mooi maar ook zeer creatief, voornamelijk geinspireerd door de videoclips uit de Amerikaanse hiphopcultuur en veelal afgewerkt op een eigen karakteristieke Afro-Surinaamse manier. Opvallend is het verschil tussen het haar van de vrouwen uit het binnenland en die uit Paramaribo. Niet alleen de kapsels zijn anders ook het haar zelf lijkt te verschillen van die van de stadsvrouw. De meeste marronvrouwen dragen het haar hun levenlang natuurlijk. Ze hebben nooit gerelaxt en dat maakt een heel wat uit. Het haar ziet er puur natuur uit, gezond en dik en dat geeft het kroese haar een prachtig mooie uitstraling.
De kapsels verschillen omdat de binnenlandse cultuur verschilt van die van de stad. In 1667 is de slavernij in Suriname begonnen en het heeft geduurd tot 1863. De marrons hebben tijdens die periode diep in de binnenlanden van Suriname hun eigen cultuur ontwikkeld. Om te overlevenontwikkelden de weggelopen slaven besloten gemeenschappen diep in het binnenland, zo ver mogelijk van de stad en de plantages. Aangezien er nauwelijks contact was met de westerse buitenwereld, was deze niet van invloed was op de versmelting van de Afrikaanse culturen in het binnenland. Hierdoor zijn diverse originele Afrikaanse tradities goed bewaard zijn gebleven. De haardrachten zijn daarvan slechts een klein onderdeel.
Inmiddels zijn het pressen en relaxers toch de binnenlandse gemeenschappen binnengedrongen. De vrouwen die het dorp verlieten voor een carriere in de stad keerden vaak terug met de zogenaamde gedistingeerde “gladhairge” kapsels. Dit heeft z’n invloed niet nagelaten. De achtergebleven vrouwen die vaak opkeken tegen degenen die het gemaakt hadden in de grote stad wilden ook graag de zelfde kapsels en op die manier heeft de onnatuurlijke haarverzorging z’n intrede gemaakt in diverse binnenlandse gemeenschappen. Dat de meeste marronvrouwen het haar nog steeds natuurlijk dragen komt doordat velen zich het relaxen financieel niet kunnen veroorloven. Ook het feit dat afro-kapsels nu in de mode zijn heeft z’n invloed. Het maakt dat men toch minder gauw interesse heeft om het haar glad te maken en een deel van de gerelaxte vrouwen gaat zlefs terug naar de natuurlijke manier van haarverzorging. Voor hun is dit niet alleen goedkoper maar ook veel makkerlijk.
Doordat afro-etnische kapsels in zijn heeft ook de marron cultuur weer invloed op het stadsleven in Paramaribo. Aangezien deze trendy etinische kapsels zijn gebaseered op hele oude technieken die de marronvrouwen nog steeds kennen en beheersen biedt dit nieuwe carriere mogelijkheden voor deze vrouwen. Velen vinden werk in een kapsalon of beginnen een eigen haarzaak. Ook hechten de marronvrouwen nu nog meer waarde aan hun traditionele haarverzorging en dragen hun natuurlijke haar nu met nog meer trots, dan voorheen. Nu traditionele kapsels steeds meer deel uitmaken van het dagelijks straatbeeld van Paramaribo zie je steeds vaker mooie authentieke kapels. De kapsels varieren van eenvoudig tot zeer ingewikkeld, maar zelfs de meest eenvoudigen maken indruk. Bij de ingewikkelde blijf je kijken ook al besef je dat je het waarschijnlijk nooit zal snappen en bij de eenvoudige vraag je je af hoeveel er nog te leren valt over de Afrikaanse cultuur in de diaspora. Als de verzorging van natuurlijk kroeshaar bijna verloren is gegaan wat zal er allemaal niet wel verloren zijn gegaan? Terwijl ik steeds meer daarover zie en leer blijf ik intussen kroeshaar en de oneindig creatieve kapsels maar bewonderen. Hopelijk zijn meer dan alleen maar een streling voor het oog en zorgen ze ook bij anderen voor een diepere culturele bewustwording.
