Mijn lieve zus Tineke Liong-A-Kong is op een september, na een ziekbed van ander halve maand, heengegaan. De dag na haar 50ste verjaardag, die zij groots had gevierd, heeft ze een derde hersenbloeding gehad. Dit roept bij elk mens, vragen op. Ook ik als zusje, heb de meest fundamentele vragen gesteld de afgelopen periode, maar vooral geleerd over een waardig afscheid.
Gail, mijn Pa en Tineke, dit jaar nog in Spice Quest tijdens de launch van Going Natural Hair Care
Tante Irene, Tineke’s goede, lieve buurvrouw, met wie ze elke iedere ochtend belde, heeft mijn zus met spoed gereden naar de EHBO van AZ, nadat ze een toorn hoge bloeddruk had opgemeten. Precies daar waar het medisch personeel had kunnen en moeten ingrijpen, heeft Tineke de uiteindelijke fatale derde hersenbloeding gehad. Gewoon omdat ze te lang moest wachten.
Zelfs nadat tante Irene had aangegeven, dat de situatie zeer ernstig was, maakte geen verpleegster, geen baliemedewerkster, niemand aanstalte. Pas toen er schuim uit haar mond kwam en tante Irene wanhopig met armen in de lucht riep “moeten mensen hier eerst dood gaan voordat ze worden geholpen!, kwam er hulp. Uiteraard was dat te laat. Mijn zus kreeg er zelfs twee epilepsie aanvallen achteraan. Bewusteloos werd ze vervoerd naar RKZ waar ze een week in coma heeft gelegen, omdat AZ geen plaatst had.
Wij, de familie, vreesden allemaal het ergste, maar na een week kwam Tineke wonderbaarlijk bij. De periode die volgde was een zwaar emotionele beproeving, met diepte maar ook hoogte punten.
Haar rechter helft was dit keer uitgevallen. Slikken kon ze niet meer. Wel opende ze haar ogen en kon ze haar wenkbrauwen optrekken. In haar linker arm zat wat beweging maar praten kon ze niet meer.
Gedurende deze moeilijke weken heb ik een hele andere kant van mijn zus leren kennen. Ik wist wel dat ze veel vriendinnen had, maar zoveel en zo trouw dat er werkelijk bijna echt alle dagen dat ze daar lag, bezoek was, heeft me diep geraakt.
Vrienden, vriendinnen, nichten, neven, tantes, gekochte-tantes, mensen van de buurt, collegas, kwamen allemaal langs om Tineke een riem onder het hart te steken. Allen met een goed woord over Tineke, een lied of een gebed. Het was mooi, prachtig om te zien. Ondanks haar ziekbed en de zware situatie, verliet ik vaak genoeg met een verlicht gevoel, haar kamer. Eerst de Acute Care en daarna kamer 146 op Neurologie.
Uiteraard waren er ook dagen dat het minder was. Het deed me pijn om mijn o zo levenslustige zus daar te zien liggen zonder dat we echt konden communiceren. Er waren momenten waarop ze heel veel moeite deed om wat te zeggen. Ik zag haar haar hersenen soms pijnigen, maar er kwam geen geluid uit en ik begreep niet wat ze zei. Dat was tof.
Ik masseerde haar met kokosolie. Haar armen, benen en de vingers van haar linker hand die al door de tweede hersenbloeding jaren terug, niet meer konden strekken.
De ter aarde bestelling
Er zat wel nog kracht in de vuist. Zo hadden we enig contact. Soms zong ik voor haar, Amazing Grace, een van de weinige liedjes die ik nog kende uit de tijd van de Christus Koning School. Ik vond het passend, de gratie die ze toonde na weer zo een lelijke beroerte was wonderbaarlijk.
De momenten dat ze glimlachte waren de mooisten. Toen ze mijn pa zag, toen ze haar dochters zag en toen ze bullebak voor mij maakte om de logopediste te laten zien dat er nog beweging zat in haar tong, lag de hele kamer dubbel.
De dag voor ze overleed was een van de weinige middagen dat ik alleen met haar was. Haar temperatuur was weer gestegen, haar ademhaling was zwaar. Ik zei, ‘Je hebt weer koorts gudu, het gaat niet goed.’ Ik vroeg nog aan de zusters of de slijmoplossers al waren toegediend. Ja en pas na bezoekuur zouden die weer worden gegeven.
Ik pakte weer haar vuist vast. Er zat heel weinig kracht in. Ik zong Amazing Grace, hopende dat ze niet zou vervelen van het enige liedje, dat ik nog echt kon zingen. Niet uit volle borst, maar zachtjes, want zo voelde het, niet beseffende dat het de laatste keer zou zijn dat ze me kon horen.
De volgende dag kwam het telefoontje. Er vielen er veel tranen, ondanks het feit het te verwachten was. Ik denk dat we allen intiuitief beseften dat het een oneerlijke strijd was. Wij wilden het beste voor onze Tinke die zus, dochter, moeder en oma was. Al gauw werd er gezegd, ze is verlost uit haar lijden. Dat maakt het in sommige opzichten wat makkelijker, maar het verlies blijft even wennen. Tineke, mijn zus, is er niet meer.
De begrafenis
De begrafenis was prachtig. Alle 225 stoelen in de aula van Hodie Mihi Cras Tibi aan de Dr. Sofieredmondstraat, waren bezet. De rest van de mensen die geen zitplaats hadden kunnen bemachtigen, stonden in de zaal tegen de muur. Niet alleen familie, maar ook vrienden en vriendinen van Wageningen, Yellow Birds, Condor, Stichting ALBUFLO, OASE, collegas en oud klasgenoten zijn mijn zus komen groeten.
De heer Sno, van het Ministerie van Sport en Jeugd Zaken, heeft gesproken, ook haar dochter Tyra, mijn broer Jeff, mijn pa en ik hebben gesproken. De kinderen van Stichting ALBUFLO, die Tineke tot het laatst toe training heeft geven, stonden huilend bij de kist met een basketbal om haar een laatste eer te bewijzen.
Als het op sporten aankwam is Tineke een van de meest talentvolle vrouwen die ik ooit heb meegemaakt. Ze heeft als jongnmeisje Suriname vertegenwoordigd op de Interguyanese spelen in Guyana, met tafeltennis. Op haar 15de werd ze gevraagd voor het zwem team in Badhoeve dorp in Nederland, waar ze een klein jaartje heeft gewoond. Ook in basketbal en volleybal blonk ze uit bij Yellow Birds en Condor.
Toen ze eenmaal de sportopleiding COAS had doorlopen trad ze in dienst bij Sport en Jeugdzaken, waar ze altijd op het veld stond, te midden van kinderen. Na haar tweede stroke, gaven ze haar een buro functie omdat ze niet meer zo goed ter been was, maar binnen no time stond ze weer op het veld. Ze liet zich niet beperken door haar handicap.
Sterker nog, ondanks haar handicap, liep ze wekelijks van haar huis zo een 5 km om de kinderen basketbal trainining te geven. Als ze er een dag niet was, heb ik mij laten vertellen, belden ze haar. Ook zij zullen haar missen.
Zoals mijn broer in zijn speech zei: voor de laatste maal heeft Tineke een volle zaal getrokken, jammer genoeg zonder haar levendige aanstekelijke smile. Met het feest op haar 50ste heeft ze afscheid genomen. Onze moeder zal haar opwachten, maar ze kan een bok verwachten want veels te vroeg is ze gegaan.
Soso lobi Sisa. Lees In memoriam: Tineke Liong-A-Kong
